فیزیوتراپی کمر سالمند از درمان های بسته به حساب می آید زیرا با تمرکز بر بافت های آسیب دیده بر انواع دردها و اختلالات ناحیه کمر موثر واقع می شود. که غالبا مربوط به نحوه عملکرد استخوان ها، ماهیچه ها و تاندون های کمر می باشد.
یکی از دلایل شایع مراجعه به پزشک در خصوص کمردرد، احساس درد در ناحیه کمر است. اگرچه کمردرد مربوط به رده سنی خاصی نیست اما تحقیقات نشان می دهد کمردرد بیشتر مربوط به گروه سنی بین ۳۵ تا ۵۵ سال است.
معمولأ مشکلات مربوط به استخوان های ستون فقرات، دیسک های بین مهره ای، رباط های اطراف ستون فقرات و دیسک های آن، قوس زیاد کمر، نخاع و اعصاب مشتق از آن، ماهیچه های کمر و شکم، اندام درونی بدن و همچنین پوست اطراف ناحیه کمر، پایین کمر را تحت الشعاع قرار می دهد و باعث بوجود آمدن کمردرد می شود.
با مراجعه به پزشک و انجام تصویربرداری درصورتی که بیمار را به فیزیوتراپیست ارجاع دهید، از روش های درمان بسته در جهت درمان او استفاده می شود.
دردهای کمری غالبأ در اثر وضعیت بد نشستن، خم و راست شدن مکرر، برداشتن اجسام سنگین، نشستن های طولانی مدت بوجود می آید. این نوع کمردردها معمولأ با انجام حرکات فیزیوتراپی کمر در خانه بهبود می یابد اما اگر درد ناحیه کمر طولانی شود لازم است که به پزشک مراجعه شود.
در فیزیوتراپی انواع دردها و اختلالات کمری با تمرکز بر بافت های مصدوم به نتایج خوبی می رسد به شرط آن که بیمار اطلاعات درستی از تاریخچه درد از جمله زمان و مکان درد و مواردی که به درد التیام می بخشد یا بدتر می شود، جراحات قبلی، سابقه خانوادگی دردهای کمر یا مشابه دراختیار فیزیوتراپیست بگذارد.
مواردی که ذکر شد نمونه سوالاتی است که جهت تهیه برنامه توانبخشی و تعیین نوع آسیب دیدگی لازم است که پاسخ روشنی به آنها دهید. برخی از بیماری های شایع که منجر به کمردرد می شود عبارتند از :
شکل یا وضعیتی از تغییرات دیسک یا گیرافتادگی جزئی در کانال نخاع که به آن برآمدگی یا برجستگی دیسک هم گفته می شود.
زمانی که استخوان های قدیمی در بدن ازبین می رود و استخوان های جدید جایگزین می شود بین این دو استخوان (استخوان های قدیمی و جدید) باید همخوانی وجود داشته باشد در غیراین صورت پوکی استخوان بوجود می آید.
بیماری های روماتیسمی و التهابی، شکستگی های قدیمی، آسیب های ناشی از ضربات، شکل و وزن بدن، سبک زند گی و شغل فرد از عوامل تأثیر گذار در تخریب مفاصل است.
گاهی اوقات ممکن است در اثر فعالیت بدنی، خم و راست شدن های پرتکرار، اضافه وزن، سقوط یا انجام بیش از حد حرکات کششی به عضلات و رباط ها در پشت ستون فقرات که وظیفه نگهداری از استخوان های ستون فقرات را دارد طوری فشار وارد شود که باعث پارگی در بافت و ضعف عضلانی شود. البته در این گونه موارد فیزیوتراپی کمر در بهبودی بیمار بسیار نتیجه بخش است.
زمانی بدن از پاسچر طبیعی برخوردار است که تمامی عضلات و اسکلت های بدن در یک راستا و تعادل قرار داشته باشند. بنابراین وضعیت بدنی نامطلوب مانند: شانه های نامتعادل و گرد شده، ستون فقرات تابدار، سرکج یا سر به جلو، شکم برآمده، زانوی عقب رفته، پشت صاف، لگن مایل، پاهای داخل یا به خارج چرخیده، پای ضربدری، پای پرانتزی است معمولأ با عوارضی مانند سردرد، کمردرد، کاهش دامنه حرکتی مفاصل برخوردار است. فیزیوتراپیست های مرکز سالدیده با حضور در منزل بیمار و آموزش های لازم در خصوص انجام صحیح حرکات فیزیوتراپی کمر کمک به بهبودی و سلامتی بیمار می نمایند.
آرتروز یک ناتوانی جسمی است که در اثر از بین رفتن غضروف مفصلی بوجود می آید و هر مفصلی را در بدن می تواند درگیر کند. لغزش و سرخوردگی مهره کمر بر روی مفاصلی که مهره های کمر را در یک امتداد قرار می دهد تأثیر می گذارد و موجب لغزش رو به جلوی استخوان ها از حالت طبیعی می شود که سرخوردگی مهره کمر نام دارد و همین ضعف و یا فشار ناشی از شکستگی مهره ها در ناحیه بین مهره ها باعث بوجود آمدن آرتروز کمر می شود. در این مقاله سعی شده درمان بدون جراحی و فواید فیزیوتراپی کمر بیشتر مورد توجه قرار گیرد .
ستون فقرات تشکیل شده از ۷ مهره در قوس گردنی، 12 مهره در قوس پشتی، ۵ مهره قوس کمری و ۵ مهره متصل در قوس خارجی که در مجموع ۳1 مهره در ستون فقرات وظیفه نگهداری و حفاظت از قامت و نخاع در بدن را دارند.
دلایل متعددی برای ناهنجاری های اسکلتی در بدن وجود دارد که می تواند ناشی از کم تحرکی، عادات رفتاری غلط، انجام حرکات تکراری در بلند مدت، قرار گرفتن بدن در موقعیت نامطلوب و … باشد.
و با اعمال فشار نامطلوب بر مفاصل، استخوان، عضلات و رباط ها سبب بروز ناهنجاری های اسکلتی می گردد. بنابراین تا جای امکان باید با انجام ورزش های فیزیوتراپی کمر از وجود ناهنجاری های اسکلتی ممانعت بعمل آورد.
یکی از علل درد کمر در سنین بالا می تواند در اثر تحلیل عضلانی باشد که عمومأ توده عضلانی بعد از ۵۰ سالگی، به ازای هر سال 1 تا 2 درصد کاهش می یابد و در نتیجه کاهش قدرت عضله را در پی خواهد داشت.
بیشتر مطالعات نشان داده اند با بالاتر رفتن سن، توانایی حرکت مفصل در سراسر دامنه حرکتی کاهش می یابد. و این کاهش موجب ضعف در عملکرد جسمانی و کم تحرکی در سالمندان می شود.
فیزیوتراپیست های مرکز توانبخشی سالدیده با آموزش نحوه صحیح ورزش های فیزیوتراپی کمر در منزل می توانند تا حد زیادی کمک به بهبود دامنه حرکتی در بیماران نمایند.
عصب سیاتیک بزرگترین عصب در تمام بدن است و مهم ترین عصب در قسمت پا می باشد. پارگی یا بیرون زدگی دیسک عصب سیاتیک را درگیر کرده و موجب درد در باسن و پاها می شود. همچنین کشیدگی ها و اسپاسم های ناحیه کمر اغلب در اثر ورزش شدید و یا بلند کردن اجسام سنگین بوجود می آید که منجر به کمردرد و فشار بر روی عصب سیاتیک می شود. درد سیاتیک دارای عوارض مانند: از دست دادن حس یا ضعف ساق پا، اختلال در کنترل ادرار یا مدفوع و آسیب دیدگی دائمی عصب است. و روش درمان آن می تواند بدون جراحی و با روش های فیزیوتراپی کمر و درمان هایی باشد که به توصیه فیزیوتراپیست ها به درستی در جهت سلامتی فرد انجام می شود. درمان هایی که از سوی فیزیوتراپیست های مرکز توانبخشی سالدیده در خصوص فیزیوتراپی کمر انجام می دهند به شرح ذیر است:
در پایان معاینه، فیزیوتراپیست با توجه به گزارشی که از سوی بیمار دریافت می کند یک دوره درمانی با هدف بهبود بافت های حساس به درد، بازیابی حرکت و عملکرد بدنی ارائه می نماید.
در فیزیوتراپی کمر سالمند جهت تسکین دردهای مزمن مانند کمر درد، درد سیاتیک، گردش خون، کاهش اسپاسم عضلات، هماهنگی عصب با عضله و ایجاد تعادل، کاهش درد در بیماران نخاعی، بهبود مشکلاتی همچون بی اختیاری ادرار، کاهش درد در بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی، تسکین فتق و دیسک کمر، تسکین درد آرتریت روماتوئید و تقویت عضلات کف لگن از درمان های الکتریکی، حرارتی یا مکانیکی استفاده می شود و نیز استفاده از روش های کاردرمانی و اصلاح حرکات با یک برنامه آموزشی مؤثر می تواند تأثیرات بسیار خوبی برای دستیابی به عملکرد بهبود بیمار باشد.
استفاده از کیسه های یخ (سرما) و پک های حرارتی (گرما) به تنهایی و یا به صورت متناوب یعنی یکی درمیان باعث می شود ضمن کاهش درد و تورم توسط سرما و افزایش جریان خون و شل شدن عضلات سفت توسط گرما کمک به بهبود بیمار می نماید.
ماساژیست های مرکز توانبخشی سالدیده از تکنیک های ماساژ درمانی برای کاهش تنش در اطراف عضلات دردناک استفاده می کنند.
یکی از روش های متداول در جهت کاهش دردهای مزمن مانند کمردرد استفاده از دستگاه TENS یکی از دستگاه های الکتروتراپی است که با تولید جریان الکتریکی به روش ایمن و غیر تهاجمی با تحریک اعصاب و عضلات کمک به درمان و تسکین درد می شود.
یکی از تمرین هایی که سه مرتبه در روز برای افرادی که دچار گودی کمر و اسپاسم های ناحیه کمر هستند، توصیه می شود به پشت دراز بکشند و با دست ها یکی از زانوها را بگیرند و به سمت سینه جمع کنند. و با یک مکث کوتاه پا را به آرامی به حالت اول برمی گردانیم سپس همین حرکت را با پای بعدی انجام می دهیم در هر نوبت 1۰ مرتبه. درصورتی که فرد دچار زانو درد باشد بهتر است دست ها را پشت زانو قرار دهد و حرکات را انجام دهد.
یکی از تمرینات فیزیوتراپی کمر که برای کاهش گودی ستون فقرات توصیه می شود حرکت جمع کردن دو زانو به سمت سینه است. در این حرکت فرد می تواند بطور همزمان سر را به جلو خم کند تا کشش راحتی را احساس کند.
افرادی که دچار اسپاسم های ناحیه کمر و محدودیت های حرکتی چرخشی در ناحیه کمر هستند.
انجام حرکت همزمان زانوها به یک طرف بدون بلند شدن شانه ها در حالت دراز کش به پشت است. در این حالت زانوها را خم کرده و با هم نگه دارید بدون اینکه قسمت بالاتنه حرکت کند فقط زانوها را به سمت راست یا چپ به صورت متناوب بچرخانید سپس به موقعیت اولیه برگردید. این تمرین که از حرکات فیزیوتراپی کمر است بهتر است 10 مرتبه در هر تکرار انجام دهید و سه بار در روز تکرار نمایید.
روی سطح صاف دو زانو بنشینید و سعی کنید از ابتدا تا پایان نرمش باسن را کاملأ روی پاشنه پاها قرار دهید. بعد به آرامی سر، گردن و شانه ها را به طرف زمین بیاورید و دست ها را به سمت جلو بکشید. این کشش را برای ۳۰ ثانیه نگه دارید و سپس به حالت اولیه بازگردید. این حرکت باعث کشش ملایم در عضلات پشت، باسن، ران ها و زانوها می شود.
در وضعیت چهار دست و پا روی زمین قرار بگیرید و ابتدا قوس کمر را زیاد کنید و پشت خود را کامل خم نمایید. اجازه بدهید شکم به طرف پایین بیافتد. ۴ تا 1۵ ثانیه در این وضعیت بمانید. این کار را ۳ بار در روز تکرار کنید. تمرین چهار دست و پا یکی از حرکات فیزیوتراپی کمر است که می تواند به ثبات دیافراگم در نگهداری ستون فقرات کمک بسیار مؤثری نماید.
مطابق شکل زیر این تمرین وضعیتی شبیه به استارت دو و میدانی است. عضلات فلکسور یا خم کننده ران نقش مهمی در ریتم لگن دارد. یکی از این عضلات بسیار مهم عضله ایلیوپسواس است. و در صورت کوتاه شدن این عضله یک سری از دردهای ناحیه کمر را ایجاد می نماید. شیوه انجام این تمرین به این شکل است که یک در میان پای راست و چپ در جلو قرار می گیرد. و 1۰ بار در طول روز می توانید این کار را انجام دهید و در هر حرکت ۵ ثانیه مکث کنید.
به پشت بخوابید و با جمع کردن پاها زانوها را خم کرده و کف هر دو پا روی زمین قرار بگیرد. مچ پای راست را روی زانوی چپ بگذارید. و با قلاب کردن دست ها پشت زانوی پایینی همزمان دو زانو را به سمت سینه کشش دهید. با این کار یک کشش در عضلات باسن و ران احساس می کنید. این وضعیت را 1۵-۳۰ ثانیه حفظ کنید۳. بار در روز این کار را انجام دهید.
با توجه به وضعیت بیمار، دستگاه هایی که استفاده می شود، نوع بیمه و … هزینه ها متغیر است. پیشنهاد می شود برای اطلاع دقیق از هزینه فیزیوتراپی کمر سالمند با مشاوران موسسه سالدیده تماس حاصل نمایید.
